نیشابور فردا
مرد از ایران ، نیشابور«آذر برزین‌مهر» یکی از سه آتشکده بزرگ ایران باستان و نیایشگاه دهگانان و برزیگران (کشاورزان) به شمار می‌رفته و بر پایه مستندات کهن، اعم از متون ایرانی و کتاب‌های جغرافیایی و تاریخی دوره اسلامی، جایگاه این نیایشگاه در ناحیه ریوند نیشابور بوده است. علی‌رغم اینکه تقریبا با آغاز دوره اسلامی در هیچ منبعی از حیات این آتشکده چه به صورت پایدار و روشن و چه به صورت تخریب‌شده و خاموش خبری نمی‌دهد اما در سده اخیر ادعاهایی مطرح شده است که اثری به نام «چهارتاقی خانه دیو» را محل این آتشکده معرفی می‌نماید؛ ادعاهایی که هیچ گاه نتوانسته است بر خود جامه تحقق بپوشاند و حتی در آخرین کاوش‌های باستان‌شناسی این محوطه (تحت سرپرستی دکتر کائیم)، به کلی رد شدند. متاسفانه اما بدون توجه به منش و اخلاق علمی، این ادعاها نه در سطوح تخصصی و فرهیختگان دانشورز، بلکه توسط افراد موقعیت‌طلب (شاید به خاطر منافع فرهنگی، اقتصادی و سیاسی که برزین‌مهر بودن چهارتاقی دوردسترس و محلی خانه دیو می‌تواند به همراه داشته باشد) دنبال شده و حتی برخی رسانه‌های محلی علی‌رغم آگاهی نسبی بر اشکالات انکارناپذیر علمی بر این مدعا، اما به خاطر همان منافع محلی، بر ادعای ردشده فاقد پایگاه و پذیرش صاحبنظران دامن می‌زنند. تاریخ، فقط به شرح رویدادها نمی‌نشیند بلکه اندیشه‌ها و نگرش‌ها و رفتارها را هم به قضاوت خواهد نشست. وبگاه «چالش برزین‌مهر» که به بررسی انتقادی ادعاهای مطرح‌شده در این زمینه می پردازد و البته جناب آقای محمد عبدالله‌زاده ثانی ، باستان‌شناس و کارشناس سابق اداره میراث فرهنگی سبزوار، که در ظرف دو دهه گذشته متولی اصلی طرح و تبلیغ چنین ادعاهایی بوده است به صورتی نمادین ، مخاطب این چالشنامه قرار گرفته است اما رویکرد این وبگاه نمایاندن ضرورت پرهیز از هرگونه محل‌گرایی منفعت‌طلبانه و خودخواهانه در راستای پاسداری و مسولیت‌پذیری نسبت به میراث فرهنگی ایران و خراسان است./ تیرماه 1399 خورشیدی
- پژوهشگر جغرافیای تاریخی برزین‌مهر