روشنگری چالش برزین‌مهر (10): خانه دیو؛ علامتِ سوال بر عنوان اثر و توضیحات انتساب آن

روشنگری چالش برزین‌مهر (10)

خانه دیو؛ علامتِ سوال بر عنوان اثر و توضیحات انتساب آن

تصویر بالا مشتمل بر عنوان، عکس و توضیحات مربوط به اثر تاریخی چهارتاقی خانه دیو است که در سایت رسمی اداره میراث فرهنگی داورزن آمده است. دو نکته جالب توجه در تصویر می‌بینید:

 نکته اول: عنوان اثر که در اینجا (به رنگ آبی) «آتشکده آذر برزین مهر - چهارتاقی ریوند» آمده، آیا بر هویت واقعی این اثر ارزشمند تاریخی مطابقت دارد؟ اگر مطابقت دارد مستندات تاریخی و باستانشناسی تاییدکننده آن کجاست؟ و اگر ندارد چرا چنین آمده است؟

نکته دوم: از شادروان دکتر محمد معین، نقل قولی، مطرح شده است. تردیدی نداریم که این نقل قول، باواسطه یا بلاواسطه به اثر ارزشمند جناب دکتر معین «مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات فارسی» بر می‌گردد.

از سال ۱٣٢۶ که این کتاب ارزشمند، برای اولین بار چاپ شد تا امروز، ده‌ها مقاله و مطلب و نظریه به زبان‌های مختلف درباره اینکه انتساب خانه دیو به آذر برزین مهر، یک اشتباه ناسنجیده است، منتشر و مطرح شده است. هرچند باید گفت که مطلب دکتر معین هم، نظریه شخص ایشان نیست و به منابع دیگری ارجاع داده‌اند. پس انصافاً مسؤلیتی متوجه ایشان نیست و با توجه به مقدورات زمان خودشان، این کتاب یک اثر بسیار ارزشمند و به معنای واقعی: یک شاهکار است و وارد شدن یک یا چند ایراد محتوایی، چیزی از ارزش این کتاب گرانسنگ نمی‌کاهد.

در ضمن اینکه می‌دانیم رویکرد کتاب یادشده، «رویکرد ادبی» است و نهایتاً در مطالعات ادبی، کاربرد تخصصی دارد و نه به عنوان مستند تاریخی و باستانشناسی؛ آن هم در موضوعی پرمناقشه مثل بُرزین‌مهر!

هر چند انتظار می‌رود دانشمندان حوزه ادبیات فارسی، محتوای این کتاب شناخته‌شده را بر اساس یافته‌ها و پژوهش‌های نوین؛ غنی‌تر و استنادپذیرتر از پیش نمایند که به روز نمودن این اثر ارزنده، به هیچ روی کمتر از تالیف یک کتاب جدید نیست.

اما مرتبط با بحث خودمان، سوال اینجاست چرا در یک جایگاه تخصصی رسمی مجهز به ابزار مطالعات دقیق باستانشناسی، باید از منابع غیرتخصصی و نظریه‌های ردشده برای تبیین پیشینه یک اثر، آن هم با این همه مسأله موجود در پیرامون هویت آن، استفاده شود؟

یکی از اهداف علمی «چالش برزین مهر»، پاسخگویی به این سوالات است که از دعوتی ویژه‌مان، باستانشناس کهنه‌کار غرب خراسان رضوی، جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی در جایگاه مقام محترم مسول در میراث فرهنگی شهرستان داورزن، انتظار داریم مدارک علمی لازم و کافی را در پاسخگویی این سوالات، سوالات پیشین و دیگر سوالات قابل طرح درباره ادعای بُرزین‌مهری خانه دیو، ارائه نمایند.

انصافا فرصت خوبی برای معرفی اثر تاریخی ارزشمند خانه دیو و تثبیت انتساب آن به بُرزین‌مهر ایجاد شده است، نمی‌دانیم چرا استفاده نمی‌کنند؟!