روشنگری چالش برزینمهر (11)
خانه دیو، یک چهارتاقی در میان دو مدعی!
خانه دیو، تنها نام بومی و واقعی موجود برای بقایای چهارتاقی سنگی است در بخش باشتین شهرستان داورزن در منتهیالیه غرب استان خراسان رضوی، و بر روی متفرعات رشتهکوه جغتای واقع شده است.
این ناحیه، پیش از ارتقای داورزن به شهرستان، جزء شهرستان سبزوار به شمار میرفت. شاید به خاطر همین علقه است که این اثر تاریخی، البته با نامی دیگر، در «سایت رسمی اداره میراث فرهنگی سبزوار» نیز آمده؛ و این در حالی است که دیگر آثار تاریخی شهرستان داورزن، از این اقبال برخوردار نبوده و تنها خانه دیو است که جزو آثار تاریخی هر دو شهرستان به شمار میآید!
چنانکه در مطالب پیشین و در بازبینی سایت رسمی میراث فرهنگی شهرستان داورزن در یادداشت روشنگری چالش برزینمهر 10 نیز گفته شد انتساب «خانه دیو» به آذر برزینمهر، از همان زمان آغاز «ادعا» با تردیدهای جدی مواجه بوده و سه فصل کاوش باستانشناسی گروه تخصصی ایرانی-لهستانی در دهه اخیر نیز نه تنها ادعا را تایید نکرده بلکه بر رد آن گواهی میدهد.
گفتنی است بررسیها نشان میدهد که در «منابع دستهاول تاریخی»: کوه، قریه، روستا، شهر یا ناحیهای به نام رِیوَند با اصالت و کیفیتی که در «متون آیین ایران باستان» (دوره مرتبط با آذر برزینمهر) آمده؛ در هیچ یک از شهرستانهای داورزن و سبزوار قابل بازیابی نیست.
بدیهی است که تغییرخودسرانه و فاقد مستندات قابل دفاع نامهای جغرافیایی، معنیای به جز مخدوش کردن هویت جغرافیای تاریخی خراسان ندارد. تاریخ، ویترین و بَزک نیست، «هویت» است. بنابراین؛ در احترام و پاسداری از هویت جمعی، باید لفّاظیهای خودخواهانه را کنار گذاشت و صرفاً بر روی ریل مستندات متقن علمی حرکت کرد.
«چالش علمی برزین مهر» فرصتی است پیش روی دعوتی ویژه ما جناب آقای محمد عبداللهزاده ثانی –مدیر محترم میراث فرهنگی داورزن- تا نه تنها افتخار تثبیت این مهمترین شناسه ایران باستان در خراسان را به نام خود ثبت نمایند بلکه با این خدمت بزرگ هویتی، نام خود را در دفتر نامآوران سبزوار، جاودانه سازند. حقّا که تثبیت بنایی کوچک در حد خانه دیو در جایگاه یکی از سه نیایشگاه بزرگ ایران باستان، هیچ چیز کم از کاری که ابوالحسن بیهقی بزرگ با نوشتن کتاب «تاریخ بیهق» انجام داده است ندارد.
اما این فرصت بزرگ، جرئت و جسارتی بزرگ و ستودنی را بایسته است. یقین داریم باستانشناس کهنهکار غرب خراسان رضوی، از آن زمان که در اوایل دهه ۱٣٨۰ این پروژه را کلید زدند، در جریان پافشاریهای ستودنی نستوهشان در این سالها حتماً لحظاتی بوده است به این معنا اندیشیده باشند که: سرانجام، باید یکی از دو دستاورد ناگزیر را برگزید:
1. تایید علمی برزینمهر بودن خانه دیو و کنار زدن افتخارآمیز و مقتدرانه همه حرف و حدیثها در زمینه رفتار غیر مسولانه با میراث فرهنگی مشترک خراسانیان.
2. ناتوانی در اثبات ادعای ردشده و اقدام مسولانه در اصلاح تمامی مدارک رسمی مرتبط با خانه دیو، مطابق با نام، پیشینه و مشخصات واقعی این اثر ارزشمند تاریخی.
ما منتظریم ...