روشنگری چالش برزین‌مهر (5):‌ از دروازه تخت سلیمان تا شفاف‌سازی فضای افکار عمومی

روشنگری چالش برزین‌مهر (5)

از دروازه تخت سلیمان تا شفاف‌سازی فضای افکار عمومی

 

برای دیدن تصویر بالا در اندازه بزرگتر کلیک کنید

در نوشتار «روشنگری چالش برزین مهر ۴» به مساله مهم فقر و ناتوانی فضا و عرصه خانه دیو (مدعی برزین‌مهر) نسبت به تخت سلیمان (آتشکده آذرگشنسب) اشاره کردیم. در اینجا مرتبط با همین موضوع، نگاهی به مقاله ‌«بررسی معماری آتشکده آذر برزین‌مهر سبزوار»، ارائه‎شده توسط اعضای یکی از موسسات آموزش عالی سبزوار به «همایش ملی پژوهش‌های کاربردی جغرافیا و گردشگری» در سال ۱٣٩٣، خواهیم داشت:

 تصویر بالا، شامل بریده‌هایی از مقاله یادشده (با ذکر شماره صفحه) است. در صفحه ٧ این مقاله ارائه شده در یک همایش علمی ملّی، تصویر یک دژ و دروازه آمده که ربطی به خانه دیو ندارد و در دنیای وقعی، قسمتی از دژ و دروازه تخت سلیمان آذربایجان را تشکیل می‌دهد! (مقایسه کنید با مستندات تصویری یونسکو و ویکی‌پدیا)

آدرس تصویر بالا در ویکی‌پدیا

آیا نویسندگان مقاله، بواسطه این عکس خواسته‌اند بزرگی و شکوه خانه دیو را به مخاطب تلقین نمایند یا اینکه کلاً دقتی در این طور مسائل (البته دارای هزینه‌های حیثیتی) نمی‌شود و باید نظارت بیشتری بر تولید و انتشار چنین محتواهایی (بویژه توسط نهادهای برخوردار از بودجه و اعتبارات ملی) گردد؟ یا هر دو؟

در رابطه با عنوان مقاله؛ اینکه آذربرزین‌مهر با نام ریوند خراسان شناخته می‌شود جزء بدیهیات است. اینک؛ به فرض اینکه خانه دیو، خود آذربرزین‌مهر باشد؛ بگذریم از لزوم وجود ارتباط معنادار و قابل اثبات میان یک نام جغرافیایی مانند سبزوار، داورزن، قوچان، چناران، کاشمر، نیشابور و ... با پیشینه و جغرافیای برزین‌مهر در متون تاریخی و نسک‌های آیین ایران باستان؛ روی سخن با گرامیانی که دغدغه ایران و خراسان دارند:

بُرزین‌مهر؛ یک آبنما، یک مجسمه یا یک نقاشی دیواری در خلوت یک شهر نیست. برزین‌مهر از شناسه‌های مهرآمیز جهان ایرانی است؛ جهان ایرانی را کوچک و محلی نکنیم. اگر به هر دلیلی، نمی‌شود یا میلی بر این کار نیست: حداقل در محیط‌های علمی و رسمی که گاه بازتاب ملی دارند، محلی‌گرایی را وارد نوشته‌ها و گزارش‌ها و گفتارهایمان نکنیم.

در صفحه ۱ و ٩ و برخی جاهای دیگر مقاله، نام جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی در زیر مطالبی دیده می‌شود که محتوای آن از تایید برخی مسائل، حکایت می‌کند. سپاسگزار خواهیم بود «گزارش باستان‌شناسی و گردشگری سبزوار» را که به همت ایشان تهیه شده است، ارائه بفرمایند تا مگر بر اساس آن بتوانیم «چالش علمی برزین مهر» را به پاسخی برای شفاف‌سازی فضای افکار عمومی نزدیک نماییم! بر ارائه گزارش یادشده؛ تاکید و اصراری ویژه داریم./ نیشابور فردا

مسؤل محترم مستقیم! لطفا شفاف‌سازی فرمایید ...

مسؤل محترم مستقیم، لطفا شفاف‌سازی فرمایید...

همراه با سپاس از جناب آقای اسماعیل اعتمادی، رییس فرهیخته و دلسوز اداره میراث فرهنگی نیشابور، که انصافاً به عنوان مدیری پاسخگو و به معنای واقعی: مسؤل در حوزه میراث فرهنگی؛ به عنوان یکی از رسانه‌های حامی میراث فرهنگ‌شهر، شاهد خدمات ارزنده ایشان در مدت مسولیت ایشان در دیار تاریخ و فرهنگ خراسان، بوده‌ایم.

با عنایت به شفاف و گویا بودن موضوع مورد بحث، منتظر کار شایسته جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی، رییس محترم اداره میراث فرهنگی داورزن، در زمینه ارائه مستندات متقن مؤید انتساب خانه دیو به برزین‌مهر و یا اصلاح رسمی مواضع گذشته در راستای شفاف‌سازی فضای افکار عمومی هستیم.

«نیشابور فردا»، با نظر به دغدغه‌های خود در حوزه تاریخ و فرهنگ خراسان و نیشابور (که موضوعی تثبیت‌شده در نزد همراهان این رسانه است و مربوط به امروز هم نیست)؛ چالش برزین‌مهر را تا دستیابی به اهداف علمی و اطلاع‌رسانی آن، همچنان پیگیری خواهد کرد.

شفاف‌سازی فضای افکار عمومی، توسط جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی، به عنوان مقام مسؤل مستقیم در این حوزه، مورد انتظار است./ نیشابور فردا

پیام رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیشابور پیرامون انتساب خانه دیو به برزین‌مهر

پیام رئیس محترم اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیشابور

به کانال خبری «نیشابور فردا» پیرامون انتساب خانه دیو به برزین‌مهر

باسلام و احترام

در خصوص طرح موضوع  ثبت جهانی چهار طاقی موسوم به خانه دیو به عنوان جایگاه آتشکده برزین مهر، که توسط دوست و همکار عزیزم آقای محمد عبدالله زاده، مدیر میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان داورزن، در پست اینستاگرامی ایشان مطرح نموده اند، به استحضار همشهریان عزیزم می‌رسانم:

موضوع انتساب این محل بعنوان محل آتشکده برزین مهر، برای اولین بار در سال ۱۳۵۷ توسط آقای حسن قره‌خانی -باستانشناس و سرپرست هیات بررسی و شناسایی آثار تاریخی سبزوار- مطرح و براساس همین نظریه، ثبت ملی این اثر در سال ۱۳۷۹ توسط میراث فرهنگی استان پیشنهاد شد. 

در سال ۱۳۸۹و ۱۳۹۰، کاوش‌های باستان‌شناسی هیات مشترک باستان‌شناسی ایران و لهستان در این محل آغاز و تا سه فصل ادامه یافت. در فرضیه اولیه طرح کاوش، انتساب این اثر بعنوان محل آتشکده برزین‎مهر مطرح شده بود. پس از انجام سه فصل کاوش باستان‌شناسی، بدون رسیدن به هیچ‌گونه مستندات علمی و باستان‌شناسی، انتساب این محل به‌عنوان جایگاه آتشکده برزین‌مهر  مورد تایید قرار نگرفت، و لذا در مقاله مشترکی که توسط خانم دکتر کائیم، سرپرست محترم هیات باستان‌شناسی لهستان و آقای دکتر محمود بختیاری شهری بعنوان سرپرست ایرانی هیات مشترک کاوش در سال ۱۳۹۰ و پس از اتمام فصل سوم کاوش منتشر شد، انتساب این محل بعنوان آتشکده برزین مهر بطور کلی رد شده است.‌

لازم به ذکر است تا کنون هیچ‌گونه پیشنهاد و درخواست رسمی برای ثبت جهانی این مکان به اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی ارسال نشده است و چنانچه این تقاضا هم در آینده مطرح گردد، بدلیل فقدان مستندات علمی و باستان‌شناسی، قطعا در شورای ثبت استان، تایید نخواهد شد.

اینجانب ضمن احترام به نظرات و عقاید همکار عزیزم در شهرستان داورزن، امید دارم در آینده نزدیک، اقدامات پژوهشی و مطالعاتی مکان‌یابی دقیق محل آتشکده برزین‌مهر توسط کارشناسان خبره میراث فرهنگی انجام گردد.

با احترام مجدد

اعتمادی، کارشناس باستان شناسی و رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیشابور»

روشنگری چالش برزین‌مهر (4): زین حسن تا آن حسن؛ از خانه دیو تا تخت سلیمان ...

برای دیدن تصویر با اندازه بزرگ (واقعی) کلیک کنید

به کمک این تصویر کوشیده‌ایم مقایسه‌ای میان دو اثر تاریخی ساسانی در شمال شرق و شمال غرب ایران را در معرض نگاه همراهان گرامی قرار دهیم. لازم به یادآوری است که مقایسه این دو اثر به هیچ وجه، به معنی همتراز بودن نیست.

چنانکه می‌دانید چندی پیش، جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی، رییس محترم اداره میراث فرهنگی شهرستان داورزن، در مطلبی اینستاگرامی از اقدام برای ثبت جهانی به گفته ایشان «آتشکده آذر برزین‌مهر موسوم به خانه دیو»(!!!) خبر دادند.

در ادامه‌ی مجموعه‌نوشتارهای «روشنگری چالش‌ برزین‌مهر» که از ٢۱ فروردین ۱٣٩٩ آن را راه‌اندازی کرده‌ایم؛ مقایسه خانه دیو با تخت سلیمان؛ از دو دیدگاه، یاریگر چالش علمی ماست:

۱. جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی، سال‌هاست که خانه دیو را آذربرزین‌مهر معرفی می‌کنند. از طرف دیگر؛ می‌دانیم تخت سلیمان (آذرگشنسب)، همچون برزین‌مهر یکی از سه آتشکده بزرگ ایران ساسانی است؛ پس این دو اثر تاریخی، قاعدتاً باید قابل مقایسه باشند.

٢.  آقای عبدالله‌زاده ثانی، اخیراً از اقداماتشان برای پیگیری «ثبت جهانی خانه دیو» خبر داده‌اند. جالب اینکه تخت سلیمان هم در سال ٢۰۰٢ ثبت جهانی شده است. پس این دو اثر، از لحاظ داشتن معیارها و ارزش‌های ثبت در فهرست میراث جهانی هم باید قابل مقایسه باشند.

البته قرار نیست ما کار مقایسه را انجام دهیم. از این روی، در راستای اهداف علمی «چالش علمی برزین‌مهر»، مقایسه را مطرح می‌کنیم و از باستانشناس کهنه‌کار غرب خراسان رضوی، جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی -که سال‌های پرشماری را بر روی خانه دیو کار کرده‌اند- خواهش می‌کنیم علاقمندان میراث فرهنگی را مفتخر نمایند و ضمن انجام مقایسه، دیدگاه‌های ارزشمندشان را تشریح نمایند.

همراهان گرامی! ما همچنان و با اشتیاقی توصیف‌ناپذیر، منتظر حضور جناب آقای عبدالله‌زاده ثانی در چالش علمی برزین‌مهر هستیم./ نیشابور فردا

روشنگری چالش برزین‌مهر (٣): برزین‌مهر و مسأله مسؤلیت‌پذیری در قبال میراث مشترک

بر اساس متون کهن ایرانی؛ جایگاه برزین‌مهر در ناحیه رِیوَند خراسان است. به همین روی؛ این نیایشگاه کشاورزان، در جایگاه یکی از سه آتشگاه بزرگ ایران باستان، از شاخص‌ترین شناسه‌های هویت تاریخی خراسان و میراث فرهنگ باستانی خراسانیان به شمار می‌آید.

پس، از آنجا که برزین‌مهر با بخشی از میراث مردم و سرزمین خراسان سر و کار دارد به هیچ وجه، یک موضوع محلی نیست و با آن نمی‌توان مانند یک غذای خانگی یا خانه قدیمی اعیان یک شهر یا  یک آیین محلی مبتنی بر ادبیات شفاهی، رفتار کرد.

برزین‌مهر، از کهن‌ترین نام‌های حوزه جغرافیای فرهنگی خراسان بزرگ است؛ نامی که قرن‌ها پیش از همه نام‌های جغرافیایی که امروز ادعای میزبانی آن را دارند، همراه انکارناپذیر تاریخ خراسان بوده است. آری؛ برزین‌مهر، میراث تاریخی و فرهنگی مشترک خراسانیان است. آیا از میان خراسانیان، کسی هست که بخواهد بنیان هویت باستانی سرزمین خورشید، مرتبط با یکی از کهن‌ترین شناسه‌های آن، بر مبنایی ضعیف و سست گذاشته شود؟ آیا کسی هست؟!

اهمیت و ضرورت «چالش علمی برزین‌مهر» بر همین مبناست. چون نام و حیثیت خراسان، در میان است؛ چه در امروز و چه آینده؛ اجازه نداریم و نخواهیم داشت حتی به کوچکترین اقدامی که احتمال «وهن وجهه و اعتبار خراسان» را در پی داشته باشد، مبادرت ورزیم. 

مسؤلیت‌پذیری در قبال هویت تاریخی و فرهنگی خراسان حکم می‌کند که اگر قرار است چیزی مرتبط با شناسه‌های هویت تاریخی خراسان ثبت گردد؛ چه در سطح استانی، چه ملی و چه جهانی؛ باید استانداردهای علمی و منطقی شایسته هویت و وجاهت خراسان را داشته باشد.

کار مرتبط با هویت و وجاهت خراسان، باید مبنا و پشتوانه قابل دفاع داشته باشد؛ ذوق‌زدگی‌های گذرای امروز به هیچ وجه نمی‌تواند پاسخ موجهی در برابر قضاوت صریح و بی‌پرده نسل‌های آینده باشد. پس؛ در قبال میراث فرهنگی مشترک خراسان، مسؤلیت‌پذیر باشیم و خراسان را صلابتمندانه ثبت کنیم؛ چونانکه شایسته نام و هویت و اعتبار خراسان است./ نیشابور فردا